Stan po udarze mózgu, urazie czaszkowo-mózgowym lub operacji neurochirurgicznej, a także ADHD czy choroba Parkinsona to niektóre z przyczyn wizyt u neuropsychologa. Jeśli Ciebie bądź bliską Ci osobę również za jakiś czas czeka badanie neuropsychologiczne, koniecznie zapoznaj się z poniższym artykułem. Dowiesz się z niego, jakimi problemami zajmuje się neuropsycholog, jak może wyglądać badanie w jego gabinecie oraz rehabilitacja.
Czym zajmuje się neuropsychologia?
Neuropsychologia jako obszar nauki i klinicznej praktyki skupia się na związku między funkcjonowaniem mózgu a zachowaniem człowieka. Osoby udające się do neuropsychologa zmagają się z rozmaitymi schorzeniami neurologicznymi bądź uszkodzeniami mózgu, takimi jak udar, otępienie, uszkodzenie mózgu w wyniku wypadku komunikacyjnego. Do innych pacjentów należą osoby doświadczające chorób neurodegeneracyjnych, czyli stwardnienia rozsianego, choroby Alzheimera i choroby Parkinsona.
Z badań neuropsychologicznych korzystają nie tylko osoby cierpiące z powodu zaburzeń neurologicznych, lecz także psychiatrycznych. W przypadku chorób psychiatrycznych mogą bowiem występować zaburzenia procesów poznawczych, między innymi znaczne trudności w myśleniu, koncentracji i zapamiętywaniu.
Wizytę u neuropsychologa zaleca się także tym osobom, które mogły uszkodzić mózg, nadużywając substancji psychoaktywnych, takich jak narkotyki i alkohol, bądź narażając się przez dłuższy czas na wpływ chemikaliów lub zanieczyszczeń. Profesjonalna ocena funkcji poznawczych przez neuropsychologa odgrywa istotną rolę w rozpoznaniu i terapii zaburzeń wynikających z nadużywania szkodliwych środków.
Jak wygląda badanie u neuropsychologa?
Badanie neuropsychologiczne polega na ocenie rozmaitych funkcji poznawczych, takich jak pamięć, mowa, myślenie, czytanie, pisanie, liczenie, orientacja w przestrzeni i czasie. Na wizytę u neuropsychologa będącą uzupełnieniem pozostałych badań medycznych zazwyczaj kieruje neurolog, psychiatra lub geriatra.
Jak wygląda badanie neuropsychologiczne? Z jakich metod korzysta specjalista? W trakcie diagnozy neuropsycholog stosuje różnorodne testy kliniczne, przeprowadza dogłębny wywiad z pacjentem, a czasem też jego rodziną. Poddaje analizie również wcześniejsze badania medyczne, takie jak EEG, rezonans magnetyczny i tomografia komputerowa.
Kolejne podejmowane przez neuropsychologa kroki pozwalają mu określić zakres osłabienia procesów poznawczych wiążących się z uszkodzeniem bądź chorobą mózgu.
Badanie neuropsychologiczne – testy
A w jaki sposób wygląda badanie u neuropsychologa, jeśli chodzi o testy? Specjalista podczas diagnozy może wykorzystać takie badania jak:
- kwestionariusz MMSE (ang. Mini-Mental State Examination) – narzędzie przesiewowe do oceny otępień,
- Test Bentona – do badania pamięci i percepcji wzrokowej,
- Test Łączenia Punktów – do oceny pamięci operacyjnej wzrokowo-przestrzennej,
- Test Figury złożonej Reya-Osterrietha – do oceny umiejętności wzrokowo-przestrzennych, pamięci, uwagi i planowania; polega na narysowaniu skomplikowanej figury,
- Test 15 słów Reya – do badania pamięci, zyskał znaczną popularność z powodu swojej prostoty, która umożliwia jego wykonanie przez osoby należące do różnych grup wiekowych,
- Test Fluencji Słownej – do badania uwagi, pamięci semantycznej i roboczej, myślenia abstrakcyjnego i inteligencji werbalnej,
- Kalifornijski Test Uczenia się Językowego – do mierzenia zdolności uczenia się i zapamiętywania materiału werbalnego,
- Test Sortowania Kart z Wisconsin – do mierzenia funkcji wykonawczych rozumianych jako nadzorcze, kontrolujące i kierujące aktywnością poznawczą człowieka.
Wybór testu zależy od celu badania i kondycji psychofizycznej danej osoby. Między innymi na podstawie wyników diagnozy neuropsychologicznej lekarz będzie mógł podjąć decyzję o rezygnacji z farmakoterapii lub jej wprowadzeniu.
Na czym polega rehabilitacja neuropsychologiczna?
Rehabilitacja neuropsychologiczna stanowi kompleksowy proces, którego celem jest przywrócenie funkcji poznawczych i umiejętności osłabionych wskutek uszkodzenia mózgu. Nawet poważne uszkodzenia pozwalają na przywrócenie zdolności poznawczych do pewnego poziomu.
Rehabilitacja neuropsychologiczna opiera się głównie na wykorzystaniu neuroplastyczności mózgu, czyli jego zdolności do aktywacji nieaktywnych neuronów oraz tworzenia nowych połączeń synaptycznych. Aby został uruchomiony potencjał regeneracyjny, konieczne są odpowiednie warunki obejmujące intensywność terapii, czas miniony od momentu pojawienia się choroby, poziom aktywności pacjenta oraz wybór odpowiednich metod terapeutycznych.
Dzięki rehabilitacji neuropsychologicznej poprawie ulega funkcjonowanie osoby w różnych obszarach – poznawczej, społecznej i zawodowej. Terapia daje w wielu przypadkach szansę na jak najbardziej samodzielne życie, przywracając pacjentowi umiejętności utracone na skutek urazu mózgu bądź innego uszkodzenia.
Fundamentalnym celem rehabilitacji neuropsychologicznej jest rozpoznanie przyczyn trudności, a następnie usprawnienie konkretnych funkcji mózgu. Planując terapię, neuropsycholog określa jej kolejne etapy. Początkowo skupia się zazwyczaj na przywracaniu codziennych umiejętności. Następnie koncentruje się na ćwiczeniu tych funkcji, które uległy osłabieniu, ale nie zostały całkowicie utracone. Na przykład u osób z zaburzeniami mowy neuropsycholog stymuluje zarówno rozwój funkcji językowych, jak i pamięci, myślenia oraz uwagi.
Im wcześniejsza interwencja, tym trafniejszej oceny zaburzeń i mniej wymagającej terapii neuropsychologicznej można się spodziewać. Dlatego jeśli podejrzewasz u siebie lub bliskiej osoby potrzebę diagnozy u neuropsychologa, jak najszybciej skontaktuj się ze specjalistą.
