Neuropsychologia nie należy do bardzo znanych dziedzin. Może też być kojarzona lub mylona z neurologią. Tymczasem diagnoza i terapia neuropsychologiczna często bywa niezbędna w przypadku zaburzeń funkcji poznawczych. Neuropsycholog wspiera między innymi osoby, które doświadczyły udaru mózgu, urazu czaszkowo-mózgowego, są po operacji neurochirurgicznej, bądź zmagają się z chorobą neurodegeneracyjną. Jeśli chcesz się dowiedzieć, kim jest neuropsycholog i kiedy się do nie udać, zapoznaj się z poniższym artykułem.
Kim jest neuropsycholog?
Neuropsycholog to specjalista w dziedzinie psychologii klinicznej dysponujący dodatkowo wiedzą z zakresu funkcjonowania mózgu. Diagnozuje on u zgłaszających się do niego osób problemy o podłożu neuronalnym, które negatywnie wpływają na ich zdolności poznawcze.
Neuropsycholog łączy wiedzę psychologiczną z neurologiczną – korzysta z testów oceniających sprawność poznawczą osoby oraz badań rezonansu magnetycznego i tomografii. Dzięki temu wszechstronnie analizuje źródło problemu i dostosowuje do niego właściwą terapię.
A kim jest neuropsycholog, jeśli chodzi o wykształcenie? Tutaj trzeba zaznaczyć, że neuropsycholog nie jest lekarzem, ale psychologiem.
Neuropsycholog a neurolog – różnice
Społeczna świadomość istnienia neurologii jest większa niż neuropsychologii. Dlatego warto podkreślić, że są to dwie odmienne dziedziny, a ich specjaliści znacząco różnią się uprawnieniami. Neurolog jest lekarzem, który diagnozuje i leczy choroby neurologiczne. Oprócz postawienia diagnozy zaleca odpowiednią farmakoterapię. Może wypisać receptę między innymi na leki niezbędne w przypadku choroby mózgu, rdzenia kręgowego czy nerwów obwodowych.
Z kolei neuropsycholog nie jest lekarzem, ale psychologiem specjalizującym się w ocenie funkcji poznawczych. Korzysta z testów i narzędzi psychologicznych służących do oceny zdolności poznawczych klientów oraz wsparciu ich w poprawie działania funkcji mózgowych. Neuropsycholog w przeciwieństwie do neurologa nie ma uprawnień do przepisywania leków.
Neuropsychologia jako dziedzina nauki – czym jest?
W zrozumieniu tego, kim jest neuropsycholog, może pomóc również zapoznanie się z neuropsychologią jako dziedziną nauki. Jej wyróżnik to między innymi interdyscyplinarność. Neuropsychologia łączy w sobie bowiem elementy medycyny i psychologii, a jednym z jej celów jest zgłębianie relacji zachodzących między ludzkim mózgiem a zachowaniem człowieka. Początki omawianej dziedziny sięgają XIX wieku. Wtedy to rozwój neurologii sprawił, że zaczęto zauważać zmiany w zachowaniu osoby spowodowane uszkodzeniem mózgu.
Znaczący rozwój neuropsychologii nastąpił zaś w ostatnich dekadach dzięki metodom neuroobrazowania, takim jak tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny (MRI) i funkcjonalny rezonans magnetyczny (fMRI). Umożliwiły one bardziej precyzyjne poznanie procesów mózgowych, które z kolei przełożyło się na lepsze zrozumienie związków między określonymi strefami mózgu a ludzkim zachowaniem i funkcjonowaniem.
Badania nad relacjami pomiędzy konkretnymi rejonami mózgu a funkcjami psychicznymi – takimi jak pisanie, czytanie, przyswajanie informacji, ruch i wiele innych – pozwoliły neuropsychologom na lepsze diagnozowanie zaburzeń poznawczych wynikających z uszkodzeń mózgu. Rezultaty badań znalazły więc praktyczne zastosowanie w formie efektywnej rehabilitacji neuropsychologicznej, a także terapii zdrowych osób chcących ulepszyć swoje funkcje poznawcze.
Kiedy pójść do neuropsychologa?
Wizyta u neuropsychologa może okazać się konieczna w przypadku rozmaitych problemów związanych z zaburzeniem funkcji poznawczych, na przykład takimi jak niżej wymienione.
Zaburzenia pamięci
Zaburzenia te mogą obejmować zarówno większe problemy, na przykład amnezję, jak i inne trudności związane z zapamiętywaniem nowych informacji. Rozróżniamy kilka rodzajów pamięci. Aby rozpoznać obszar zaburzeń pamięci i wdrożyć terapię, neuropsycholog przeprowadza wywiad z pacjentem i testy. Zaburzenia pamięci stanowią kluczowy objaw otępienia.
Zaburzenia mowy
Konsultacji z neuropsychologiem wymagają również niepokojące i wywołujące dyskomfort w relacjach z innymi osobami zaburzenia procesów językowych. Mogą być związane z czynnością rozumienia i nadawania mowy, tworzenia złożonych wypowiedzi, piania, czytania, artykulacji głosek.
Zaburzenia uwagi
Wsparcie u neuropsychologa znajdą również osoby, które mają problemy w zakresie procesów uwagi. Badanych jest kilka podsystemów uwagi: selektywność, trwałość, przeszukiwanie oraz podzielność. Pojawiające się trudności mogą być pochodną dysfunkcji jednego lub kilku podsystemów. Ważne jest określenie czy problemy z uwagą zaburzają codzienną aktywność i czy wpływają na ogólne funkcjonowanie poznawcze.
Zaburzenia funkcji przestrzenno-wzrokowych
Kiedy jeszcze pójść do neuropsychologa? Z jakim problemem? Pomocy tego specjalisty potrzebują często osoby doświadczające trudności w orientacji topograficznej, zaburzenia schematu ciała. Procesy wzrokowo-przestrzenne obejmują percepcję wzrokową, ocenę położenia bodźców względem siebie, koordynację wzrokowo-ruchową.
Zaburzenia funkcji wykonawczych
Funkcje wykonawcze są jednym z najważniejszych aspektów funkcjonowania intelektualnego człowieka.
Trudności w wykonywaniu codziennych zadań, ich planowaniu, kontrolowaniu oraz adaptacji do zmian to kolejne problemy, które wymagają pomocy neuropsychologa.
Specjalista poprzez diagnozę, badania testowe i terapię jest w stanie zająć się wskazanymi trudnościami związanymi z działaniem mózgu, wesprzeć pacjentów w usprawnieniu ich funkcji poznawczych, a co się z tym wiąże – poprawić jakość ich życia. Wymienione zaburzenia mogą pojawić się w wyniku niżej przedstawionych problemów zdrowotnych, operacji, urazów i chorób:
- stan po operacji neurochirurgicznej – pacjenci, którzy przeszli operację mózgu, na przykład z powodu guzów, często potrzebują wsparcia w zakresie przywrócenia pełni funkcji poznawczych;
- uraz czaszkowo-mózgowy lub udar mózgu – w sytuacji urazów głowy neuropsycholog pomaga innym specjalistom w ocenie i rehabilitacji funkcji poznawczych, które mogły ulec uszkodzeniu;
- choroby neurodegeneracyjne – neuropsycholog wspiera również pacjentów z chorobami neurodegeneracyjnymi, takimi jak choroba Alzheimera, Parkinsona czy stwardnienie rozsiane;
- zaburzenia psychiatryczne – tego typu zaburzeniom często towarzyszą deficyty poznawcze, którymi profesjonalnie jest w stanie zająć się właśnie neuropsycholog.
W przypadku wszystkich tych problemów i zaburzeń neuropsycholog gwarantuje wsparcie zarówno dzieciom, jak i dorosłym.
Neuropsycholog dla dziecka
Dzieci doświadczające trudności rozwojowych i zaburzeń neurologicznych często należą do pacjentów neuropsychologa. Wsparcie tego specjalisty może okazać się konieczne w przypadku takich kwestii jak:
- Trudności szkolne, dysgrafia, dysleksja czy dyskalkulia – neuropsycholog pomaga w zrozumieniu i przezwyciężeniu problemów z nauką, czytaniem, pisaniem i liczeniem.
- Nadpobudliwość psychoruchowa z deficytem uwagi (ADHD) – specjalista przeprowadza diagnozę i dobiera odpowiednią terapię
- Przedwczesne urodzenie dziecka – rozwój neurologiczny wcześniaka często wymaga dodatkowej uwagi i terapii, również neuropsychologicznej.
- Ogólnorozwojowe choroby, takie jak zespół Aspergera, zespół Downa, autyzm, mózgowe porażenie dziecięce – w takich przypadkach neuropsycholog pracuje nad wsparciem rozwoju umiejętności poznawczych, emocjonalnych i społecznych małego pacjenta.
Neuropsycholog diagnozuje funkcje poznawcze dziecka z wzięciem pod uwagę również jego mocnych stron. Specjalista zajmuje się także pracą z dziećmi, które mają problemy z nauką niekoniecznie wynikające z deficytów neurologicznych.
Neuropsycholog dla osoby starszej
Wraz ze starzeniem się organizmu wiele osób doświadcza negatywnych zmian w pracy swojego mózgu. Konsultacja z neuropsychologiem pozwala na ocenę funkcji poznawczych, śledzenie ewentualnych kolejnych pojawiających razem z upływem czasu problemów oraz zapobieganie ich rozwojowi.
W przypadku osób po udarze czy cierpiących na chorobę Alzheimera neuropsycholog może określić stopień zaburzenia i głębokość otępienia, a następnie opracować właściwą strategię terapeutyczną. Podczas rehabilitacji starszych pacjentów często wdraża się na przykład trening poznawczy. Poprzez stymulację pamięci, uwagi i innych funkcji poznawczych pacjenci zwiększają swoje szanse na zachowanie samodzielności przez jak najdłuższy czas. Terapia neuropsychologiczna pomaga także w zapobiegnięciu stanom spadku nastroju, depresji i poczucia wykluczenia społecznego.
Dla osób w podeszłym wieku neuropsycholog stanowi wsparcie w zachowaniu wysokiej jakości życia, pomaga w zrozumieniu zmian poznawczych i radzeniu sobie z nimi.
Teraz już wiesz, kim jest neuropsycholog i kiedy się do niego udać. Jeśli zauważysz więc u siebie lub bliskiej osoby zaburzenia pamięci, mowy czy uwagi, możesz zwrócić się po wsparcie do tego specjalisty.
